МТСП: Во 2018 обезбедивме повисоки додатоци, нови услуги и Центри за лицата со попреченост

Унапредување на правата и овозможување подобри услови за лицата со попреченост беше и останува приоритет на Министерството за труд и социјална политика и следната година. Со новиот Закон за социјална заштита се воведуваат две целосно нови услуги за лицата со попреченост Лична асистенција и услугата Домашна нега. Правото за попреченост се проширува и за лицата со интелектуална попреченост, додека додатокот за надоместок за плата за скратено работно време за родител кој чува дете со попреченост се зголемува до 50% од просечна нето плата.

Како подршка на биолошките семејства кои имаат деца со попреченост  се зголемува износот на утврдената висина на правото на посебен додаток за 15%. Воедно се воведува и таканаречениот траен надоместок за родител, кој се грижел за детето со попреченост до неговата 26 годишна возраст без да го смести во институција, кој е невработен и не користи право на пензија, по наполнување на 62 години на живот за жена, односно 64 години на живот за маж.

Во 2019 година ќе се развива услугата за одмена на семејна грижа која ќе обезбедува краткотрајно згрижување на зависни членови од семејството заради одмор, лични и професионални потреби на членови на семејството кои се грижат за нив, што е исто така дел од новиот Закон за социјална заштита. Исто така започна воведувањето на образовните и личните асистенти во настава кои им овозможуваат поддршка на децата со попреченост во образовниот процес. Преку активните мерки за вработување од 1 октомври 2017, па се до 1 јуни 2018 беа ангажирани вкупно 140 образовни асистенти во 18 општини во државата. Во новата учебна година 2018/2019, овој број е зголемен со учество на 34 општини и 300 асистенти во настава.

Во 2018 година се направени првите чекори за воспоставување индивидуализирани социјални услуги во заедницата - за првпат во земјата се воведе услугата персонална асистенција, финансирана од Буџетот на МТСП. По завршувањето на подготовките, вклучувајќи обука на идните персонални асистенти вкупно 69 лица во 7 општини добија можност да ја користат услугата лична асистенција во следните општини. За следната 2019 година се предвидува 200 лица со попреченост од целата земја да ја користат оваа услуга, вклучувајќи ги лицата со интелектуална попреченост.Изминатата година отворени се и неколку нови Дневни центри. Конкретно Дневни центри за деца со церебрална парализа во Прилеп и Скопје, Дневни центри за деца со попреченост во Велес, Кочани, Македонска Каменица, Центар за продолжен престој на деца со попреченост – Куманово, а  во завршна фаза е отворањето на Центар за престој и рехабилитација на деца со даунов синдром во Скопје. Завршени се градежните работи за реновирање и адаптација на Центар за рехабилитација на лица со попреченост во ЈУ Завод за рехабилитација на деца и младинци Скопје и комплетно е реновиран дневниот центар кои функционира во рамките на установата.

Владата на Република Македонија изминатата година ја усвои Националната стратегија за деинституционализација 2018-2027 „Тимјаник“, кој предвидува 66 милиони евра за 10 годишна реформа на системот за социјална заштита. Во рамки на овој процес сите деца под 18 години беа изнесени од СЗ Демир Капија и сместени во мали групни домови до крајот на 2018 година. Во соработка со УНДП, УНИЦЕФ, УНФПА започнат е проект за трансформација на Заводот за рехабилитација на лица со телесна попреченост Бања Банско Струмица, за што се веќе подготвени 17 лични планови за дел од сместените корисници.

Сите овие новини значително ќе ги зголемат правата на лицата со попречност, ќе се зголеми обемот на услуги до коишто истите ќе имаат пристап,  ќе се преземат сериозни активности и ќе се вложат зголемени финансиски средства во индивидуалните услуги кои ќе овозможат независен  и живот на лицата во нивното место на живеење и нивно поголемо социјално вклучување.

MPPS: Në vitin 2018 siguruam shtesa më të larta, shërbime të reja dhe Qendra për personat me aftësi të kufizuara

Avancimi i të drejtave dhe sigurimi i kushteve më të mira për personat me aftësi të kufizuara ishte dhe mbetet prioritet i Ministrisë së Punës dhe Politikës Sociale edhe këtë vit. Me ligjin e ri për mbrojtjen sociale vendosen dy shërbime krejtësisht të reja për personat me aftësi të kufizuara, si: Ndihma Personale dhe shërbimi Përkujdesja në ambiente shtëpiake. E drejta e aftësisë së kufizuar zgjerohet edhe për personat me aftësi të kufizuara intelektuale, ndërsa shtesa për kompensimin e pagës për prind me orar të pjesshëm të punës që kujdeset për fëmijë me aftësi të kufizuara rritet deri në 50% të pagës mesatare neto.

Në mbështetje të familjeve biologjike që kanë fëmijë me aftësi të kufizuara, rritet kompensimi i shumës së caktuar për të drejtën për shtesë të posaçme për 15%. Në të njëjtën kohë, e ashtuquajtura pagesë e përhershme për prind që është kujdesur për fëmijën me aftësi të kufizuar deri në moshën 26 vjeç, pa e vendosur atë në një institucion, që është i papunë dhe nuk shfrytëzon të drejtën për pension pas mbushjes së moshës 62 vjeçare për grua, respektivisht 64 vjet jetë për burrë.

Në vitin 2019 do të zhvillohet shërbimi për zëvendësimin e kujdesit familjar që do të sigurojë përkujdesje afatshkurtre të anëtarëve të familjes për shkak pushimit, nevojave personale dhe profesionale të anëtarëve të familjes që kujdesen për ta, që është gjithashtu pjesë e Ligjit të ri për mbrojtje sociale. Po ashtu, ka filluar vendosja e asistentëve arsimorë dhe personalë të mësimdhënies që u mundësojnë mbështetje fëmijëve me aftësi të kufizuara në procesin arsimor. Përmes masave aktive të punësimit nga 1 tetori i vitit 2017 deri më 1 qershor të vitit 2018, 140 asistentë arsimorë u angazhuan në 18 komuna në vend. Në vitin e ri shkollor 2018/2019 ky numër është rritur me pjesëmarrjen në 34 komuna me 300 asistentëve të kësaj natyre.

Gjatë vitit 2018 janë bërë hapat e parë për vendosjen e shërbimeve sociale të individualizuara në bashkësi – për herë të parë në vend u vendos shërbimi asistenca profesionale, financuar me buxhetin e MPPS-së. Pas përfundimit të përgatitjeve, duke përfshirë trajnimin e asistentëve të ardhshëm personalë, gjithsej 69 persona në 7 komuna fituan mundësinë ta shfrytëzojnë këtë shërbim. Për vitin 2019 parashihet që 200 persona me aftësi të kufizuara në tërë vendin ta shfrytëzojnë këtë shërbim, duke përfshirë edhe personat me aftësi të kufizuara intelektuale. Vitin e kaluar janë hapur edhe disa Qendra ditore. Konkretisht, Qendrat ditore për fëmijët me paralizë cerebrale në Prilep dhe Shkup, Qendrat ditore për fëmijët me aftësi të kufizuara në Veles, Koçani, Makedonska Kamenicë, Qendra për qëndrimin e vazhduar të fëmijëve me aftësi të kufizuara – Kumanovë, kurse në fazën përfundimtare është Qendra për qëndrim dhe rehabilitim të fëmijë fëmijëve me sindromën down. Kanë përfunduar aktivitetet ndërtimore për rinovimin dhe adaptimin e Qendrës për rehabilitimin e personave me aftësi të kufizuara në IP Enti për Rehabilitimin e Fëmijëve dhe të rinjve” – Shkup dhe tërësisht është kompletuar Qendra ditore që ka funksionuar në kuadër të institucionit.

Qeveria e Republikës së Maqedonisë vitin e kaluar ka miratuar Strategjinë Nacionale të Deinstitucionalizimit 2018-2027 “Timjanik”, që parashikon 66 milionë euro për reformën 10-vjeçare të sistemit të mbrojtjes sociale. Në kuadër të këtij procesi të gjithë fëmijët nën moshën 18 vjeçare u zhvendosën nga ES “Demir Kapi” në shtëpi të vogla në grup deri në fund të vitit 2018. Në bashkëpunim me UNDP, UNICEF dhe UNFPA, ka filluar projekti për transformimin e Entit për Rehabilitim të Personave me Aftësi të Kufizuara Fizike “Banja Bansko” Strumicë, me çka tanimë janë përgatitur 17 plane personale për një pjesë të shfrytëzuesve të vendosur. 

Të gjitha këto risi, në mënyrë të konsiderueshme do t’i rrisin të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, do të rritet volumi i shërbimeve që do të kenë qasje këta persona, do të ndërmerren aktivitete serioze dhe do të investohen fonde të mëdha financiare në shërbimet individuale që do të mundësojnë jetë të pavarur të personave në vendbanimin e tyre dhe përfshirjen e tyre sociale më të madhe.